[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Rozdzia³ XI231 O ch³oœcie, katowaniu i rozpinaniu na krzy¿u czytamy tak¿e w 2, 308 i u Sene-ki (Ad Marciam 20, 3).O biczowaniu i mêczeniu przed ukrzy¿owaniem dowiadujemysiê tak¿e z Ewangelii.W staro¿ytnoœci by³y znane trzy rodzaje krzy¿y: crux immissaalbo capitata (t), commisa (T), decussata (X), zob.G.Ricciotti, dz.cyt., t.3, s.201.232 Jest to podkreœlenie, ¿e Rzymianie uznaj¹ wy³¹czne prawo ¯ydów do œwi¹tyniw przeciwieñstwie do Antiocha IV, który wprowadzi³ nowy kult w Jerozolimie.233 Syn Antiocha IV, króla Kommageny (C.Julius Antiochus Epiphanes).234 Antioch IV, który poprzednio udzieli³ pomocy Cestiuszowi (2, 500), a póŸniejWespazjanowi w Galilei (3, 68).O jego detronizacji zob.7, 219 n.235 Aforyzm Solona (Herodot l, 32).236 Dos³ownie: „trud jest wspólny" (tj.ka¿dy mo¿e go podj¹æ).O.Micheli O.Bauernfeind (dz.cyt., Bd.II, l, s.269, przyp.188) uwa¿aj¹, ¿e jest to zmienionewyra¿enie przys³owiowe (wspólny szczêœliwy traf), aby zaznaczyæ, ¿edla Atiocha by³by to sukces, ale wymagaj¹cy trudu, gdyby dokona³ tego, czego nie uda³osiê osi¹gn¹æ legionom.237 Sypanie wa³ów trwa³o od ok.30 maja do ok.16 czerwca 70 r.po Chr.238 Po³o¿enie tej sadzawki jest rzecz¹ sporn¹, ale g³ównie identyfikuje siê j¹z „Sadzawk¹ BliŸni¹t", zajmuj¹c¹ czêœæ przyleg³¹ do pó³nocno-zachodniego rogu An-tonii (L.H.Vincent, A.M.Steve, Jerusalem de l'Ancient Testament, vol.I, Paris 1954,s.300).239 Sadzawka ta znajdowa³a siê na pó³noc od pa³acu Heroda (na pó³noc od wie¿yFazael).240 O grobowcu arcykap³ana (Jana Hirkana) zob.wy¿ej 260, przyp.150.241 Podkopuj¹cy wykorzystali zapewne system kanalizacyjny zwi¹zany z ukryt¹sadzawk¹ Strution.242 Inni (jak np.Thackeray) wprowadzaj¹ do tekstu formê Geftajos na podstawie 6,148.Garis zob.3, 129, przyp.61.243 Wymieniona tutaj Mariamme zdaje siê byæ córk¹ Agryppy i siostr¹ Agryppy II(zob.2, 200).Poœlubi³ j¹ najpierw Juliusz Archelaos, syn Hilkiasza, potem Demetriuszz Aleksandrii Antiq 19, 355; 20, 140; 147).Magassar jest to prawdopodobnie dezerterz wojska Tytusa.Nazwa Agiras (w kodeksach tak¿e formy: Ageras, Egeiras i Ceagiras)wskazuje na aramejskie hagira (kulawy), co mo¿e wi¹zaæ siê z jego kalectwem spowo-dowanym nieszczêœliwym wypadkiem.244 Chodzi o oddzia³y pe³ni¹ce stra¿ przy bramie przed obozem (stationes ante po-rtas, Liwiusz 3, 5, 4) i stanowi¹ce silniejsze jednostki (u Cezara w Bell Gali.6, 37 jestmowa o kohorcie).¯e za opuszczenie stanowiska grozi³a kara œmierci, potwierdzaj¹ Li-wiusz (24, 37, 9) i Swetoniusz (Augustus 24).Rozdzia³ XII245 (sam) przyjêto za kodeksem L (inne maj¹— oni) ze wzglêdu nakontekst.246 T³umaczenie wed³ug innej wersji kodeksów: „nawet Bogu ³atwo nie przychodzi".247 Józef zdaje siê uwa¿aæ dziesiêtnika (decurio) za stopieñ w piechocie legiono-wej, tymczasem by³ to stopieñ w oddzia³ach jazdy.248 Zob.wy¿ej 303, przyp.169.249 Po³o¿enie ska³y Peristereon (to jest „Go³êbnika") nie jest znane.Siloe nazywa-ne jest tak¿e w innych miejscach Ÿród³em (5, 140, 145; 409 n), choæ w³aœciwie by³a tosadzawka otrzymuj¹ca wodê ze Ÿród³a Gihon (zob.2, 340, przyp.213).250 Ananos, syn Setiego, identyfikowany z arcykap³anem Annaszem z Nowego Te-stamentu (£k 3, 2; J 18, 13; 24; Dz 4, 6), ojciec 5 synów, którzy byli arcykap³anami(jeden z nich, Ananos, zosta³ zabity przez zelotów, zob.4, 316).Jego grobowiec znajdo-wa³ siê na wschód od pola Hakeldama.251 Wed³ug innych wypowiedzi Józefa (l, 145; 343; Antiq 14, 60 i 466) Pompe-jusz mia³ obóz na pó³noc od œwi¹tyni, a tutaj wydaje siê on umieszczony na po³udnieod niej.252 Po³o¿enie „Domu Grochu" nie jest znane.Co do grobowca Heroda zob.wy¿ej108, przyp.55.253 D³ugoœæ muru wynosi³a wiêc ponad 6 km.Ka¿da z tych stra¿nic, oddalona jed-na od drugiej o 1/2 km, powinna mieæ oko³o 150 m obwodu.254 Tyberiusz Aleksander zob.2, 220, przyp.143.255 Choæ Rzymianie dzielili noc od zachodu s³oñca do jutrzenki na cztery czêœcizwane stra¿ami (od kolejno zmniejszaj¹cych siê stra¿y), jednak w pewnych okoliczno-œciach mogli j¹ dzieliæ te¿ tak jak ¯ydzi na 3.256 Ludzie padali przy grzebaniu innych z powodu wyczerpania.Niektórzy(jak Thackeray, Reinach) dalsz¹ czêœæ tego zdania („szed³ do swojego grobu") rozu-miej¹ w ten sposób, ¿e niejeden przyspiesza³ swój koniec wskutek troski o pogrzeba-nie innych.257 Zdanie to mo¿na zrozumieæ tak¿e w ten sposób, ¿e umieraj¹cy patrzy na œwi¹-tyniê i tam tak¿e widzi powstañców, którzy go prze¿yj¹.258 Piechur rzymski otrzymywa³, wed³ug Polibiusza (6, 39,13-15), miesiêcznie 2/3attyckiej medimny (30 kg) pszenicy.„Inne œrodki ¿ywnoœci" to dodatki, jak: jarzyny,t³uszcz, miêso, dodatkowe racje zbo¿a.Ze zmielonego zbo¿a i dodatków ¿o³nierze przy-gotowywali sobie strawê.Prowiant na trzy dni ¿o³nierz musia³ stale nosiæ z sob¹ (3, 95).259 Oko³o 16,65 km.260 Sens tego zdania jest niejasny.Rozdzielenie duszy od cia³a zdaje siê oznaczaæodejœcie od cz³owieczeñstwa.Rozdzia³ XIII261 O Mattiasie zob.4, 574, przyp.199.262 Zob.4, 574.263 Inaczej w 6, 114: ów syn mia³ uciec po œmierci ojca.Poniewa¿ ca³a rodzinamyœla³a o przejœciu do Rzymian, obecna wersja wydaje siê prawdziwsza.264 Ananos, syn Bagadatesa, jest zapewne tym samym, co wymieniony w 6, 229syn Magaddatesa, dezerter pochodz¹cy z Emmaus.Imiê Bagadates jest w kilku kode-ksach (PAM), inne maj¹ formê Gamadates, Bamades, Magadi.265 To jest sanhedrynu.266 To jest ojca Józefa, autora tego dzie³a.267 Zob.wy¿ej 528 n.268 Zob.3, 434 n.269 Albo (jak inni t³umacz¹): „znowu wzywa³ mieszkañców, aby przyjêli dane imzapewnienia".270 Ci ludzie umierali dlatego, ¿e nape³nione ¿o³¹dki nie mog³y strawiæ po¿ywieniaz powodu braku kwasów, których nie wydziela³y gruczo³y przez d³u¿szy czas nie zmu-szone do dzia³alnoœci.271 Zob.wy¿ej 421.272 Sens jest dwuznaczny i niezrozumia³y.Je¿eli w mieœcie by³o tyle z³ota, ¿e cenajego spad³a o po³owê, to dlaczego, jak Józef mówi ni¿ej (562), Jan kaza³ stopiæ darywotywne i sprzêt liturgiczny.Jeœli zaœ z³oto straci³o wartoœæ w obozie rzymskim(6, 317), to stwierdzenie to stoi w sprzecznoœci z twierdzeniem (561), ¿e u zbiegówznajdowano ma³o z³ota.273 S¹ to Arabowie i Syryjczycy z wojsk posi³kowych, szczególnie wrogo nasta-wieni do ¯ydów.274 Chodzi o broñ wy³o¿on¹ srebrem i z³otem i ozdoby noszone przez ¿o³nierzyw uroczystych chwilach.275 Józef nie ma tu na myœli sprzêtu liturgicznego potrzebnego do sk³adania sta³ejofiary codziennej (Tamid), lecz sprzêt zastêpczy i dary wotywne.276 po grecku wyraz u¿ywany przez Józefa w znaczeniu rzymskichimperatorów.277 Tym ¯ydem, który w przeciwieñstwie do nie-¯ydów nie szanuje œwiêtoœciœwi¹tyni, jest Jan z Gischali.278 To i inne wyra¿enia w nawiasach nie maj¹ jednolitego przekazu rêkopiœmien-nego.Wed³ug traktatu Middot (2,6), wino i oliwê przechowywano w pomieszczeniuw poludniowo-zachodnim rogu dziedziñca niewiast
[ Pobierz całość w formacie PDF ]