[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Widzieliśmy, że kapitalistyczny sposób produkcji wtargnął do społeczeństwa indywidu-alnych producentów towarów, związanych ze sobą społecznie przez wymianę swych pro-duktów.Ale każde społeczeństwo oparte na produkcji towarowej ma tę właściwość, że pro-ducenci tracą w nim panowanie nad swymi własnymi stosunkami społecznymi.Każdy pro-dukuje dla siebie przy pomocy swoich przypadkowych środków produkcji i dla swoich od-rębnych potrzeb wymiennych.%7ładen nie wie, ile wytworów tego samego rodzaju ukaże sięna rynku i jaka ich ilość w ogóle znajdzie sobie tam nabywców.%7ładen nie wie, czy jego20Nie potrzebujemy tu jednak szczegółowo dowodzić, że chociaż forma przywłaszczania pozostaje bez zmia-ny, sam charakter przywłaszczania ulega - przez opisany powyżej proces - zrewolucjonizowaniu w nie mniej-szym stopniu niż produkcja.Przywłaszczenie sobie własnego produktu czy produktu cudzego - są to natural-nie dwa zupełnie różne rodzaje przywłaszczania.Mówiąc mimochodem, praca najemna, w której tkwi już wzalążku cały kapitalistyczny sposób produkcji, datuje się z dawnych czasów; poszczególne i rozproszone jejprzykłady widzimy w ciągu stuleci obok niewolnictwa.Ale ten zalążek mógł się rozwinąć w kapitalistycznysposób produkcji dopiero wtedy, gdy wytworzyły się po temu niezbędne warunki historyczne.(Uwaga Engel-sa).24 produkty indywidualnej pracy trafią na realny popyt, czy będzie mógł zwrócić sobie koszty,a nawet w ogóle coś sprzedać.W produkcji społecznej panuje anarchia.Ale produkcja towa-rowa, jak każda inna forma produkcji, posiada swoje odrębne, jej właściwe i od niej nieod-łączne prawa i prawa te torują sobie drogę wbrew anarchii, wśród anarchii, poprzez anar-chię.Ujawniają się one w jedynej istniejącej nadal formie łączności społecznej, w wymia-nie, i występują wobec poszczególnych producentów jako przymusowe prawo konkurencji.Sami więc producenci nie znają początkowo tych praw i muszą je dopiero stopniowo od-krywać przez długie doświadczenia.Prawa te torują więc sobie drogę bez woli producentówi wbrew ich woli jako ślepo działające prawa ich formy produkcji.Wytwór panuje nad wy-twórcą.W społeczeństwie średniowiecznym, zwłaszcza w pierwszych-wiekach, produkcja miałagłównie na celu własne spożycie.Zaspokajała ona przeważnie tylko potrzeby wytwórcy ijego rodziny.Tam gdzie - jak np.na wsi - panowały stosunki zależności osobistej, tamprzyczyniała się produkcja również do zaspokajania potrzeb pana feudalnego.Nie było więcprzy tym wymiany i produkty nie przybierały charakteru towarów.Rodzina chłopa wytwa-rzała sama prawie wszystko, czego potrzebowała - nie tylko żywność, lecz także sprzęt iodzież.Dopiero wtedy gdy zaczęła wytwarzać nadwyżkę ponad własne potrzeby i ponaddaniny w naturze, należne panu feudalnemu, zaczęła produkować również towary; ta nad-wyżka, rzucona na szalę wymiany społecznej, wystawiona na sprzedaż, stała się towarem.Wprawdzie rzemieślnicy miejscy musieli już od początku produkować w celu wymiany -ale i oni wyrabiali sami większą część potrzebnych im produktów, mieli ogrody i pólka,paśli swe bydło w lesie gminnym, który im dostarczał prócz tego budulca i opału, kobietyprzędły len, wełnę itd.Produkcja dla wymiany, produkcja towarowa dopiero powstawała.Stąd pochodzi ograniczona wymiana, ograniczony rynek, niezmienny sposób produkcji,lokalne odgrodzenie się na zewnątrz, lokalne zjednoczenie wewnątrz, marka21 na wsi, cechyw miastach.W miarę jednak rozszerzania się produkcji towarowej i zwłaszcza w miarę występowaniakapitalistycznego sposobu produkcji zaczęły coraz otwarciej i potężniej ujawniać się drze-miące dotychczas prawa produkcji towarowej.Dawne więzi społeczne rozluzniały się, daw-ne odgradzające szranki zostały przełamane, producenci zmieniali się coraz bardziej w nie-zależnych, odosobnionych producentów towarowych.Ujawniła się i coraz bardziej za-ostrzała się anarchia produkcji społecznej.Jednak główne narzędzie, za pomocą któregokapitalistyczny sposób produkcji wzmagał tę anarchię produkcji społecznej, było wręczprzeciwieństwem anarchii: narzędziem tym była wzrastająca organizacja produkcji - jakoprodukcji społecznej w każdym poszczególnym zakładzie wytwórczym.Za pomocą tejdzwigni produkcja kapitalistyczna położyła kres dawnej pokojowej stałości stosunków.Tamgdzie wtargnęła do jakiejś gałęzi przemysłu, nie znosiła obok siebie żadnej dawniejszejmetody wytwarzania.Gdzie opanowała produkcję rzemieślniczą, tam niszczyła dawne rze-miosło.Pole pracy stało się placem boju.Wielkie odkrycia geograficzne22 i postępująca zanimi kolonizacja uwielokrotniły rynki zbytu i przyśpieszyły przemianę rzemiosła w manu-fakturę
[ Pobierz całość w formacie PDF ]