[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Przepowiedziałto już tenże książę, nie wiem jaką wyrocznią pouczony, żeród jego bardzo prędko wygaśnie.49.O KANUCIEPotem władza nad Słowianami przeszła w ręce naj-szlachetniejszego księcia Kanuta, syna Eryka, królaDuńczyków637.Ponieważ najpotężniejszy król Eryk złożyłślubowanie na wyprawę do Jerozolimy 638, zlecił królestwojak również i syna Kanuta bratu swemu Mikołajowi,odebrawszy odeń przysięgę, że gdyby nie wrócił, wydakrólestwo jego synowi po osiągnięciu przezeńpełnoletności.Gdy więc śmierć zabrała króla wracającegoz Jerozolimy, Mikołaj, chociaż urodzony z nałożnicy,639otrzymał królestwo duńskie , ponieważ Kanut byłjeszcze dziecięciem.Jednakże i Mikołaj miał synaimieniem Magnus 640.Cho-imienia Swen, został zamordowany ok.1129 w Artlenburgu nadAabą przez tamtejszego hrabiego Zygfryda.Por.Albert ze Stade a.1144 (MGH SS XVI 326).637Kanut Laward (Laward = Hlaford = pan, ang.: lord), syn króladuńskiego Eryka I (1095-1103), 1115 książę Szlezwiku, 1128 królObodrytów, zm.1131.Zob.S.M.S z a c h e r s k a, Rola klasztorówduńskich w ekspansji Danii na Pomorzu Zachodnim u schyłku XIIw., Wrocław 1968, s.69-79: Kanut Lavard jako patron ekspansjiduńskiej na ziemie słowiańskie.6381102/3.W jej trakcie zmarł 10 VII na Cyprze.639Mikołaj (Niels), najmłodszy syn Swena II Estridsena, 1104-1134 król Danii.640Magnus, 1129 król Szwecji, 1134 współregent Danii, zm.1134(ożeniony nota bene z Ryksą córką Bolesława Krzywoustego). wały się przeto te dwie latorośle po królewsku i zprzepychem641 na przyszłe zawieruchy wojenne i zgubęDuńczyków.Skoro Kanut zaczął dorastać, bojąc się, że łatwo możezginąć przez zamach stryja, przedostał się do cesarza642Lotara i pozostał u niego przez wiele dni i lat,traktowany z pełnymi honorami, jak wypadało ze względuna królewską godność.Potem wrócił do ojczyzny, gdziestryj przyjął go życzliwie i obdarzył królestwem całejDanii643.Wtedy lubujący pokój mąż zaczął zaprowadzaćład w kraju i usuwać zeń złoczyńców644.Szczególnie zaśwyświadczał dobrodziejstwa mieszkańcom Szlezwiku.Pewnego razu przydarzyło się, że przypadkiem schwytanorozbójników na wrzosowisku leżącym między Schlei i Ej-dorą i przyprowadzono przed oblicze Kanuta.Gdy zaśskazał ich na powieszenie, jeden z nich pragnąc uratowaćżycie oświadczył, że jest jego krewnym, ponieważpochodzi z rodu królewskiego Duńczyków.Na to muKanut powiedział: Byłoby nieładnie, gdyby naszkrewniak zginął śmiercią prostaków, wy-641Por.Juliusza Waleriusza %7ływot Aleksandra Wielkiego (zob.przyp.590).s.12: Post vero regalius et competentius alebatur.642Wówczas jeszcze księcia saskiego.643Rkpsy mają Daciae, który to termin, oznaczający początkowoobszar starożytnych Daków (mniej więcej dzisiejsza Rumunia), wśredniowieczu używany był zamiennie z Danią.Zob.B.Kurbisówna, Dziejopisarstwo wielkopolskie, s.148.Wrzeczywistości Kanut Laward objął rządy jedynie w południowejczęści Jutlandii (Szlezwik).Zob.W.Czapliński, K.Górski, HistoriaDanii, Wrocław 1965, s.52 nn.644Viros desertores (por.I Ks.Machabejska 7,24).Por.c.34. pada nam uświetnić mu zgon".I nakazał uroczyściepowiesić go na maszcie okrętu.W tych dniach zawładnęła nim myśl, że po śmierciHenryka i zagładzie jego synów księstwo Słowianpozostaje bez władcy 645.Udał się więc do cesarza Lotara ikupił za dużą sumę pieniężną królestwo Obodrytów, amianowicie całą władzę, którą posiadał Henryk.I włożyłmu cesarz koronę na głowę, by został królem Obodrytów, iprzyjął go za lennika 646.Potem przyszedł Kanut do ziemiWągrów i zajął górę, która się z dawna nazywa Alberg 647,postawił645Matka Henryka Gotszalkowica była, jak pamiętamy, duńskąksiężniczką, stąd zapewne pretensje Kanuta Lawarda.646Sprawa koronacji królewskiej (1128?) Kanuta Lawarda nieprzedstawia się jasno.Przeważa w nauce pogląd, że ujawnione przeztraktat hagiograficzny Vita altera Kanuti ducis, lekcja 4 i 5 (MGHSS XXIX 14) wyjaśnienie złożone przez Kanuta stryjowi odpowiadaprawdzie.Oskarżony przez Mikołaja o przywłaszczenie sobie tytułukrólewskiego, miał Kanut odpowiedzieć: nie uważam się zawinnego przywłaszczenia sobie tytułu króla.Sławią bowiem niemiała króla.Mojej władzy powierzona, nie nazywała mnie królem.Zwyczajowo bowiem dla określenia już to czyjejś godności, już to zuszanowania zwykła każdego nazywać �knese�.To słowo jednakDuńczycy, mylnie je tłumacząc, uważają za tytuł królewski"(przekład w: G.L a b u d a, Słowiańszczyzna pierwotna.Wybórtekstów, Warszawa 1954, s.181 -182).Chodziłoby więc w gruncierzeczy, podobnie jak w wypadku Henryka Gotszalkowica (por.c.36koniec), o prestiżowe, nieinstytucjonalne wywyższenie władcy Obo-drytów.Zob.G.L a b u d a, Rozprzestrzenianie się tytułu króla"wśród Słowian [w:] Wieki średnie.Prace ofiarowane TadeuszowiManteufflowi w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1962, zwłaszcza s.75.647Zob.c.14, przyp.190 i c.53. tam szałasy, pragnąc w tym miejscu pobudować grodek.Zjednał też sobie w ziemi Holzatów wszystkich dzielnych648mężów , z którymi urządzał wypady do ziemi Słowian,zabijając i kładąc trupem wszystkich, którzy stawiali opór.Uprowadził również w niewolę bratanka HenrykaPrzybysława oraz starostę ziemi Obodrytów, Niklota 649, iuwięził w Szlezwiku zakuwając ich w żelazne kajdany 650,by czuli, czym jest podległość 651, skoro zostaną wykupieniza pieniądze i zakładników.W czasie dość częstychwypraw do ziemi Wągrów trafiał on do Faldery, gdziezaprzyjaznił się z Wicelinem i wszystkimi, którzy tamprzebywali, i obiecał im dobrodziejstwa w wypadku, gdyBóg pokieruje pomyślnie jego sprawami w Słowiań-szczyznie.Przybył też do Lubeki i kazał poświęcić kościółzbudowany przez Henryka, w obecności czci-648Por.I Ks.Samuela 14,52.W celu określenia pokrewieństwaPrzybysława z Henrykiem Gotszalkowicem Helmold używa terminufratruelis, tzn.brat stryjeczny lub cioteczny, czyli kuzyn.Nic niewiadomo jednak o rodzeństwie Gotszalka, można więc zgodzić się zkoniekturą dopatrującą się w wymienionym pokrewieństwiebratanka.649Wynikałoby z tego, że Przybysław (por.c.84) był synemBudiwoja (Butue, por.przyp.331).Po śmierci Kanuta LawardaPrzybysław i Niklot powrócili do kraju i podzielili go pomiędzysiebie (por.c.52).Niklot nie pochodził, jak się wydaje, z rodupanującego u Obodrytów do 1129 r., stał się natomiast protoplastąrodu panującego u Obodrytów, a pózniej w Meklemburgii aż do1918 r.Zob.G.L a b u d a, Niklot, SSS III 397 - 398; tenże,Przybysław, SSS IV 398; W.Fritze, Niklot, w: Geschichte inGestalten, t.3 (Fischerlexikon, 39), Frankfurt a.M.1963, s.221 -223.650Por.Ks.Psalmów 149, 8.651Por.I Ks.Machabejska 10,20: II Ks.Machabejska 9, 25. godnego kapłana Ludolfa i innych duchownych, którychskierowano do tego miejsca z Faldery.W tym czasie zmarł hrabia Adolf652.Miał on dwóchsynów.Z nich starszy, H�rtung, wojowniczy mąż, miałposiąść hrabstwo, podczas gdy młodszego.Adolfa, oddanow nauki.Zdarzyło się zaś, że cesarz Lotar wymaszerowałz wielką wyprawą do Czech 653
[ Pobierz całość w formacie PDF ]