[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Oryginalność tezy polegajedynie na identyfikacji owej przymieszki z wyziewem suchym.56. (w.a 20) raczej niż .57.Znaczenie słów: nie jest jasne.Prawdopodobnie nie miał ich w swym tekście Alex., 84, 32.Pomija jeWebster.58.Tzn. ' , Alex., 85, 27.59.Przymieszka substancji słonej powinna powodować nieustannywzrost zasolenia mórz.\V rzeczywistości stopień zasolenia mimo powta-rzających się opadów jest taki sam, ponieważ część substancji słonej pa-ruje wraz z wodą słodką.60.Arystoteles wykonał zapewne doświadczenie tylko z wodą.W każ-dym razie w odniesieniu do wina przypuszczenie nie sprawdza się (Ide-ler, I, s.531).61.Autor czyni aluzję do zaginionego dzieła (Alex., 86 32i Olymp., 162, 15), bądz do czwartej księgi Meteor.(Ideler, I, s.531).62.Fizycy starożytni z faktu ustawicznego parowania wnosili o zbli-żającej się w ten sposób zagładzie wszystkiego, stąd Arystoteles nie po-mija okazji, aby przypomnieć, iż świat jest wieczny (b 27-34).63.O możliwości takiego doświadczenia dowiedział się Arystotelesz pism (por.Hist.anim., 590 a 24), lecz widocznie go nie przeprowadzał.W rzeczywistości bowiem zjawisko takie nie występuje, i to zarównow doświadczeniu z woskowym, jak i z glinianym naczyniem (zamiast może ?).Thompson opowiada, iż przeprowadziwszy do-świadczenie zgodnie z zaleceniami, nie otrzymał zapowiedzianego wyniku(O.T.).64.Alex., 88, 5 łączy powyższą uwagę z uprzednią wzmianką o pły-wających na powierzchni słonej wody jajkach.Mówi mianowicie, iż abystwierdzić, czy dany roztwór soli nadaje się do konserwowania ryb, wkła-dano doń najpierw jajka.Utrzymując się na powierzchni, stwierdzałytym samym przydatność roztworu do zamierzonego celu.65.Chodzi tu o Morze Martwe.66.W Epirze. 19867.Hezjod, Theog., 287-294.68.Niektóre manuskrypty mają zamiast .69.Miejscowość w pobliżu Agrygentu.70.Miasto w Epirze.71.Alex., 89, 7 : ; Ideler, I, s.541; Webster, De sensu.72.Por.Meteor., I, 4, 341 b 6 nn.73.Istotę konieczności ( ) wyjaśniaStagiryta w Met., VI, 1055 a 20 nn.(por.N.Hartmann, Móglichkeit undWirklichkeit, s.20 nn.).Podkreślenia godna terminologiczna dokładność:wyrażenie oznacza konieczność względną, natomiast bezwzględną (G.Patzig, Die aristotelische Syllogistik, s.25 nn.).74.Przyczynę materialną wiatrów stanowi zatem wyziew suchy.Przy-czyną sprawczą jest zarówno Słońce, które przyciąga wyziew wilgotny(b 34-360 a 5), jak i ciepło własne Ziemi powodujące powstawanie wy-ziewu suchego (5-8).75.Tzn.deszcz i wiatr.Powyższy dowód ex effectibus wyjaśnia nastę-pująco Sylv.Maurus, III, 592: pluviae humectani, venti autem exsiccant:sed contrarii effectus indicant contrarietatem in causis; er go signum est quodpluviae ex halitibus humidis, venti autem ex halitibus siccis".76.Metrodoros z Chios (Diels, 70 A 19).77.Wydaje się, iż grupa wyrazów (a 21) (a 27)znajduje się poza właściwym sobie kontekstem.Ideler, I, s.548 proponowałumieścić ów fragment po w.17.W przekładzie przyjęto propozycję Thurot(przyjętą także przez Lee), umieszczając go po w.33 ().78.Por.Meteor., I, 3, 340 b 14-32; De gen.corr., II, 4.79. (bene determinabilia) są to ciała, których kształt dziękiłatwości, z jaką przemieszczają się ich cząsteczki, zależy od kształtu pojem-ników.Takimi są płyny oraz inne ciała miękkie (De gen.corr., l, 10, 328b 3).80. (venter superior), czyli miejsce, w którym znajdują siępłuca oraz żołądek, w odróżnieniu od (tenter inferior) obej-mującego resztę przewodu trawiennego (por.Hist.anim., 1, 2, 489 a 5;De part.anim., II, 3, 650 a 13).81.Tak więc spadek temperatury powoduje zgęszczenie pary i wtedywiatr ustępuje miejsca opadom.82.Czyli wyziew suchy.Por.5, 362 a 31.83.Prawdopodobnie glosa.84.Ustaliwszy uprzednio (a 19), iż wiatr jest unoszącym się wyziewem,autor czuje się zobowiązany wyjaśnić, dlaczego wieje on dokoła ziemi. 199Przyczynę takiego zjawiska upatruje we wpływie obrotów nieba na sferępowietrza.One właśnie zdaniem Arystotelesa nadają wyziewomkierunek ukośny.Stąd słuszna uwaga Alex., 93, 33, iż w takim przypadkupowinien istnieć tylko jeden kierunek wiatrów.Dawni komentatorzy(Olymp., 175, 1; Alex., 93, 35) informują przy tej okazji, iż Teofrastuzależniał kierunek wiatru od wyniku zmagania się ciepła z zimnem.85.Znajdujemy tutaj jakby definicję wiatru: suma wyziewu suchego.Pozostawiając na boku roztrząsaną przez uczonych kwestię, a mianowicie,czy koncepcja, według której wiatru stanowi wyziew, pochodziod Heraklita (Solmsen, s.409, dopuszcza taką możliwość), czy też jestwłasnością Stagiryty ( The two exhalation theory is his own developmentsubseguently attributed aho to Her." Kirk, s.274), stwierdzić należy, iżsposób, w jaki włączona została teoria w system Arystotelesa, jest jegowłasnym dziełem.Podkreślił w nim filozof wieczność procesu natury orazwyjaśnił, iż wiatr nie jest przypadkowo powstałym strumieniem powietrza,lecz zjawiskiem uwarunkowanym określonymi okolicznościami (pory roku,obieg wilgoci).86.Ziemia nie wpływa zatem na kierunek wiatru.W takim bowiemprzypadku rozpoczynałby on swe działanie na jej powierzchni, nie zaś jak to jest w rzeczywistości (361 a 26) w sferze chmur.87.Ponieważ stamtąd pochodzi wyziew (Alex., 94, 26).88.Tak więc w przypadku formowania się wiatru działa to samo prawo,które poprzez łączenie drobnych cząsteczek wody doprowadza do powsta-wania zródeł (349 b 33).89.Pojawienie się Oriona przypada w pierwszej połowie lipca.90.Por.Meteor., 361 b 35. Etezje wiatry północne wywołanedługotrwałym zaleganiem obszaru wysokiego ciśnienia nad środkowączęścią Morza Zródziemnego (Schmidt, RE VIII A2, s.2214).Wystę-pują pomiędzy lipcem a wrześniem.91.Tzn.gdy nie jest ani zbyt ciepło, ani zbyt chłodno.Alex., 96, 19.92.Zachód Oriona przypada na połowę pazdziernika.Nieco wcześniej(b 23) jest mowa o bezwietrznej pogodzie w okresie pojawienia się Oriona,tutaj odwrotnie.Zdaniem Alex., 96, 30 obydwie informacje nie sąsprzeczne, jeżeli pierwszą odniesiemy do nieco wcześniejszego momentu.93.Zob.wyżej, przypis 90.94.Meteor., 362 b 35: (sc. , Ideler, I, s.559),tj.ok.28 lipca.95.Autor utrzymuje, iż wiejące z południa faktycznie istnieją.Są jednaksłabsze i mniej regularne.Do nich właśnie należą tzw.wiatry białe 200Leukonotoi ( Olymp., 177,23) Powstają w 15 dni po przesileniu zimowym (Problem., XXVI, 32).96.Alex.99, 11 identyfikuje je z wymienionymi wyżej (n.14)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]