[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.roz-powszechnione jednak w odniesieniu do %7łydów (normalny poród miał %7łydówkom uniemożli-wiać fakt, iż mają w poprzek 72).Odnotowano również przekonania o dwunastomiesięcznejciąży szlachcianek,73 a sześciomiesięcznej %7łydówek (stąd: %7łydzi mnożą się jak pluskwy 74).67Bystroń Megalomania., s.70.68Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, pod red.J.Krzyżanowskiego, Warszawa 1972, t.III,s.407, s.v.Szlachcic.69O.Kolberg Kujawy, Wrocław-Warszawa 1962 t.I, s.178.70Badania terenowe (dalej zaznaczane BT), wypowiedz zanotowana we wsi Rudka (woj.białostockie) w 1975 r.71Bystroń Megalomania., s.72-73.72Relacja ustna H.Krzeczkowskiego, z okoli Stanisławowa.73BT Ostrów Płn.(woj.białostockie) 1974.74Bartoszewski jr op.cit., s.83.18 Podrośnięci obcy odznaczają się czasem, jak Kaszubi,75 posturą olbrzymów, równie jednakczęsto, jak %7łydzi,76 są mali, niezgrabni i cherlawi. Rude to wredne , więc też przypisuje sięczęsto obcym czerwone zabarwienie włosów,77 które skądinąd nosić mają w długich i niechluj-nych strąkach, co utrwalone zastało nawet w nazewnictwie: %7łydzi gudłaje, pejsaki; Huculi barany; Białorusini chachoły.78 Oczy obcych są często uroczne , czyli mordercze, śmiercio-nośne,79 zęby szczególnie ostre,80 uszy spiczaste, odstające lub obwisłe, za to obdarzone nie-kiedy nadludzkim słuchem.81 Bardzo rozpowszechnionym motywem jest też czarne podniebie-nie, które Litwini przypisują Mazurom,82 Mazurzy %7łmudzinom,83 Krakowiacy góralom,84 aPodlasiacy szlachcie (tu z odmianą, że również w zadku czarno 85).Imputuje się też innymwole na gardłach, jak góralom sądeckim86 i choroby skórne, co zaowocowało przezwiskiem parch odnoszonym po równi do %7łydów i szlachty.Na Boga! a to co za małe monstra? zakrzyknął nagle Zagłoba ukazując kupę małych człowieczków z oliwko-wą cerą i czarnymi, wiszącymi po obu stronach głowy włosami. To Lapończykowie, którzy do najdalej siedzących Hiperborejów się liczą. Dobrzyż do bitwy? Bo mi się widzi, że mógłbym po trzech w każdą garść wziąć i póty łbami stukać, póki bymsię nie zmachał! Z pewnością mógłbyś waszmość to uczynić! Do bitwy oni na nic.Szwedowie ich ze sobą do posług obozo-wych wodzą, a w części dla osobliwości.Za to czarownicy z nich exquisitissimi, każden najmniej jednego diabła, aniektórzy po pięciu do usług mają. Skądże im taka ze złymi duchami komitywa? pytał, żegnając się znakiem krzyża, Kmicic. Bo w ustawicznej nocy brodzą, która po pół roku i więcej u nich trwa, wiadomo zaś waszmościom, że w nocynajłatwiej z diabłem o styczność. A duszę mają? Nie wiadomo, ale tak myślę, że animalibus są podobniejsi.Kmicic posunął konia, chwycił jednego Lapończyka za kark, podniósł go jak kota do góry i obejrzał ciekawie,następnie postawił go na nogi i rzekł: %7łeby mi król takiego jednego podarował, kazałbym go uwędzić i w Orszy w kościele powiesić, gdzie z innychosobliwości strusie jajo się znajduje. A w Aubniach była u fary szczęka wieloryba alboli też wielkoluda dodał Wołodyjowski.87 Animalibus podobniejsi. Kultura ludowa XIX, a nawet XX w.szeroko podejmuje i tenwątek.Tak więc %7łydzi nie jedzą wieprzowiny, gdyż %7łydówki pochodzą od świń (w innych wer-sjach Chrystus zmienił %7łydówkę w maciorę),88 Kurpie rodzą się z ogonami,89 Hitler przybiera wrzezbie Władysława Chajca postać tygrysią90 (nie jest to bynajmniej metafora, lecz wynik błęd-nej etymologii: Antychryst Attyhrys Atygrys tygrys), hadiuga, czyli gadzina to popular-ne przezwisko Ukrainców,91 kulony mieszczan,92 ciołki (od cielaka) chłopów z okolicChrzanowa93 itd.75Nowa księga., t.II, s.41 s.v.Kaszub.76Bartoszewski jr op.cit., s.73.77K.Kubiak Magia koloru czerwonego, maszynopis w dysp.Katedry Etnografii UW, s.29.78Bystroń Megalomania., s.139-141.79M.Barthel de Weydenthal Uroczne oczy, Lwów 1921, s.9.80BT Górecko Kościelne (woj.zamojskie) 1975.81BT Gołębie (woj.zamojskie) 1976.82Bystroń Megalomania., s.67.83Ibidem.84S.Cercha Kleparz, przedmieście Krakowa przed 50 laty, MAAE T.XIV: 1919, s.63.85L.Czarkowski Wzajemny stosunek stanów na Podlasiu, MAAE T.I: 1896, s.6.86Bystroń Megalomania., s.141.87H.Sienkiewicz Potop, Warszawa 1977, t.III, s.108.88Cała op.cit., s.31.89BT Bohatyry (woj.białostockie) 1975.90Rzezba znajduje się w kolekcji prywatnej L.Zimmerera w Warszawie (właściciel: M.Opalska).91Bystroń Megalomania., s.155.19 Prócz cech stricte zwierzęcych wyposaża się też obcego w elementy świadczące o związkachz mieszkańcami piekieł.Atrybutem diabelskim jest kulawość,94 więc też: Szwab, drab, k u t e rn o g a, co nie wierzy w Pana Boga
[ Pobierz całość w formacie PDF ]